Benim için lale görsel güzelliğinin ve estetik görünümünün ötesinde, bizim kültürümüzde minyatürden Çiniye ; Çiniden çeşitli el sanatlarına kadar pek çok sanatçıya ilham veren bir estetik objedir. Narin soğanlı bir bitki olan lale, İslamiyet’te ve Tasavvuf içinde çok özel anlamlar taşıyor. Arapça yazılışı itibariyle “Allah” kelimesi ile aynı harfleri taşıyan lale, Tasavvufta da “Allah’ın Birliğini (Tevhit) temsil ediyor. Ayrıca yine Tasavvufta, lale yapraklarının yukarıya doğru duruşunun, bir dervişin dua edişini resmettiğine inanılıyor.
Tüm bunların yanında, rengi ve şekli itibariyle sık sık “sevgilinin yüzüne, yanağına ve dudağına” benzetilen bu eşsiz çiçek, bu anlamda aşkı ve aşk duyulan güzel sevgiliyi sembolize diyor.
Günümüzde lale denildiğinde ilk akla gelen şeyler daha çok Lale Devri ve zamanla sembolü olduğu İstanbul şehri olarak öne çıkıyor.
Bu denli tüm Türk Estetiğine yüzyıllardır ilham objesi olan Lale artık yüzyıllar sonra ilk kez, Güzel sanatlar alanında da günümüzde ben tekrardan güncelliyorum laleyi.
Lalelerin kalbi Orta Asya’daki (Kırgızistan) Tien Shan ve Pamir Alai dağlarıdır. Bu ücra, yabani, insanoğlundan uzak bölgede, hiç bir yerde bulamayacağınız kadar çok yabani lale bulacaksınız.
Orta Asya hala bu muazzam turun (çiçeğin) beşiğidir.
Şimdiye kadar çiçek yetiştiren bahçıvanlar tarafından görülmüş en seksi, en kaprisli, en farklı (çeşitli), zarif, güçlü, ilgi çekici bir çiçektir ve soğanlı çiçeklerin kraliçesi diye adlandırılır laleler.
Lale soğanı tek parçadır ve üzeri kahverengi yada siyah bir zarla kaplıdır. Ve tunik diye çağrılır.
Laleler iki şekilde tekrar kendilerinden üreyebilirler; ana soğan dallandırılarak ve yavru soğan ana soğanın yanında ve bu yöntemle birkaç yıl sürer normal bir çiçek boyutuna gelmesi. Bu çiçek, tohumu ekilerek de üretilir, fakat 5 ila 7 yıl kadar beklemeniz gerekir çiçek verecek soğan boyutuna gelmesi için.
Birinci yöntemle (Dallandırma) her zaman aynı karakterde çiçek elde edersiniz. Tohumdan üretilenler farklılık gösterebilirler. Yani yabani lalelerin tohumundan üretilen lalelerden çok kolayca farklı yeni bir lale türü elde edebilirsiniz. Fakat sabırlı olmanız gerekir.
Lale her bir yaprağıyla her bir dokusuyla bir parmak izi gibi özel, kompleks bir karaktere sahiptir.
Parrot laleler
Bu sınıf lale eski Single Late lalesi olan Clara Butt bilinen lale cinsinin mutasyona uğramış halidir.
Lale türleri hakkında çiçek açma zamanları, formları ve orijinleri göz önüne alınarak aşağıdaki türlerden bahsedebiliriz.
Single Early / Erkenci Laleler
Küçük cins laleler mart sonundan nisan başına kadar çiçek açar. Çok nadiren maksimum 40 cm’ye ulaşır, genellikle bunun yarısına ulaşır boyları. Çoğunlukla Spektrumun (tayfun) kırmızı-turuncu-sarı renklerindedir.
Double Early / Duble çiçekli erkenci laleler:
Bunlar genellikle Nisan başı yada ortalarında çiçek verirler, erkenci lalelerden uzundurlar. Çoğu 19. Yy’in ortalarında bulunan Murillo lalesinden gelir. Bunlar alışılmadık homojen bir yüksekliğe ve çiçek açma zamanına sahiptir. Uzun ömürlü olmaları onları favori saksı lalesi yapar iç mekan için.
Darwin Hybrit / Darwin kırması:
Bahçe Lalelerinin en uzun olanlarıdır. 60-70 cm arasında. Sari-turuncu-kırmızı spektrum. Hollanda' da önemli bir ticari üründür bu tür.
Single-Late / Geç açan Laleler:
Geç açan laleler Cottage (kir) türüyle yeni Darwin karışımından yapılan gruptur. Renk ve saflık açısından olağanüstü bir yelpazeye sahiptir. Tüm bahçe laleleri içinde belki de bahçeye en iyi uyumu gösteren ve her yıl kendini yenileyen tek gruptur. 60-75 cm uzunluğundadır ve mayıs ayında çiçek verirler.
Double Late / Gec açan Duble Lale
Greigi / Greigi Lale (melez)
Parrot / Papagan
Lily Flowered / Zambak tipi
Kaufmanniana
Fosteriana
Rembrant
Viridiflora
Fringed / Saçaklı
Triumph / Zaferci
Bu isim Alman bir üretici tarafından 1923’de verilmiş. Darwin Lalesiyle Erkenci Laleler üzerinden Yetiştirilir. Çiçek zamanı nisan sonundan mayıs başına kadar. Çok geniş bir renk yelpazesine sahiptir. Fildişi Beyazından Kan kırmızısına (Şarap kırmızısı / Bordo Şarabı rengine) kadar… Boyları da ortalama 45-50cm yüksekliğine ulaşır.
Species / cins
